Już za kilka miesięcy rozpoczną się obchody związane z przyznaniem Katowicom tytułu Europejskiego Miasta Nauki (EMN 2024)! To zaszczytne wyróżnienie przyznawane jest przez organizację EuroScience we współpracy z Komisją Europejską. W ramach EMN 2024 w stolicy województwa śląskiego przez 12 miesięcy będą odbywać się wydarzenia związane z promowaniem nauki. Każdy z 50 zaplanowanych tygodni roku będzie poświęcony ważnemu problemowi, którego rozwiązanie będzie miało bezpośredni wpływ na życie. Aby wspólnie przygotować się do wydarzeń 2024 r., rektorzy katowickich uczelni publicznych, w tym Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, utworzyli Konsorcjum Katowice Miasto Nauki. To siedem uczelni, ponad 59 tys. studentek i studentów, prawie 1,8 tys. doktorantek i doktorantów oraz 747 kierunków i specjalności. W kontekście całego wydarzenia uczelnie regionu uzgodniły sześć ścieżek tematycznych, będących odpowiedzią na najważniejsze wyzwania i problemy współczesnego świata.
Wśród ścieżek tematycznych znalazły się:
Zdrowie i jakość życia
Zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, to jedne z podstawowych wartości, do których dążymy. Dobre zdrowie i jakość życia to także nazwa trzeciego z 17 celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Interesuje nas to, jak dbać o jakość życia, szczególnie w czasach kryzysów – pandemii, wojny, rosnących napięć ekonomicznych. Zwiększenie dostępu do usług zdrowotnych i edukacja w zakresie zdrowia to podstawa zrównoważonego rozwoju regionu i jeden z celów Europejskiego Miasta Nauki 2024. W ramach ścieżki skupiamy się m.in. na rewitalizacji obszarów poprzemysłowych, aby w jak najlepszym stopniu służyły lokalnej społeczności. Dobre planowanie przestrzeni publicznych i zazielenianie terenów, umożliwią spędzanie wolnego czasu na świeżym powietrzu. Na zdrowie i jakość życia wpływa także nasza praca. Powstawanie nowych, atrakcyjnych miejsc pracy nie tylko pozwoli zatrzymać młodych ludzi w regionie i przyczyni się do napływu osób z innych rejonów Polski czy z zagranicy, lecz również wpłynie pozytywnie na ich jakość życia. Wspólnie pracujemy też m.in. nad zaplanowaniem przyszłej Zielonej Strefy Nauki jako miejsca poświęconego kontaktowi z wiedzą, ale także miejsca spędzania wolnego czasu.
Klimat i środowisko
Obserwowane na świecie antropogeniczne zmiany klimatu są dziś największym wyzwaniem dla ludzkości. Ich konsekwencją będą m.in. migracje ludności, konflikty zbrojne (np. o dostęp do źródeł wody pitnej), niszczycielskie susze i gwałtowne zjawiska pogodowe oraz nowe choroby. Dlatego tak ważne jest, abyśmy już w tej chwili wprowadzali działania, mające na celu zahamowanie tych zmian i przystosowanie się do zmieniającej się rzeczywistości. W ramach ścieżki koncentrujemy się na badaniach związanych m.in. z gospodarką niskoemisyjną i jej skutecznym wdrażaniem, transformacją energetyczną i zieloną energetyką, gospodarką obiegu zamkniętego, jakością wody i powietrza, a także zrównoważonymi miastami i społecznościami.
Przemysły przyszłości
W ostatnich latach obserwujemy postęp nowoczesnych technologii, w tym związanych ze sztuczną inteligencją czy robotyką. XXI wiek to okres wyraźnych przemian technologicznych, które mają szansę znacznie poprawić jakość życia wielu ludzi. Jak jednak sprawić, by postęp w tej dziedzinie dotarł do wszystkich, nie prowadząc do kolejnych nierówności społecznych? W ramach tej ścieżki zajmujemy się m.in. tematem gospodarki cyfrowej, sztucznej inteligencji i internetu przyszłości. Interesują nas także sposoby tworzenia rozwiązań transformacyjnych i nowych praktyk gospodarczych, również dla przemysłów tradycyjnych, a także rozwój sektorów kreatywnych, takich jak e-sport oraz gamedev.
Innowacje społeczne
Katowice i cały region Górnego Śląska przeszedł w ostatnich latach niezwykłą metamorfozę – z obszaru jednoznacznie kojarzonego z przemysłem ciężkim i wydobywczym staliśmy się ośrodkiem z dominującą rolą kultury i przemysłu opartego na wiedzy. Za najbardziej znaczące przejawy tej transformacji należy uznać powstanie Strefy Kultury z nową siedzibą Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, goszczenie trzech festiwali muzycznych z absolutnej krajowej czołówki (OFF Festivalu i Tauron Nowej Muzyki oraz stosunkowo „młodego” Fest Festivalu), a także sukces Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE. Zadajemy sobie także pytanie, jak Miasto Nauki powinno wzmacniać i rozwijać życie kulturalne wokół wymienionych instytucji i inicjatyw oraz jak akcentować kulturotwórczą rolę nauki. Interesują nas m.in. istotne zmiany dla rozwoju miasta i regionu oraz analiza potrzeb społecznych. Zajmujemy się również działaniami w zakresie citizen science – nauka obywatelska daje doskonałą szansę na uzyskanie realnego wpływu na pracę naukowców przez mieszkańców Miasta Nauki i umożliwienie im decydowania o tym, jak powinien wyglądać proces zmian.
Dziedzictwo przemysłowe i kulturowe
Jednym z tematów, którymi zajmujemy się w ramach Europejskiego Miasta Nauki, są procesy transformacji społeczno-gospodarczej w regionach, gdzie obecny był przemysł ciężki. Węgiel nadal odgrywa dużą rolę w naszym regionie – warto na niego patrzeć wielowymiarowo, a nie tylko z perspektywy czarnych brył wydobywanych w kopalniach. Patrząc ku przyszłości, nie możemy zapomnieć wszakże o naszej przeszłości. Ważne, aby mieszkańcy regionu dowiedzieli się jak najwięcej o jego górniczym i przemysłowym dziedzictwie oraz o specyficznej kulturze wytworzonej wokół kopalń i hut. Interesuje nas również dziedzictwo kulturowe. Dawne dobra kultury są źródłem informacji o tym, jak żyły poprzednie pokolenia, pokazują też historię miejsc oraz ludzi, którzy żyli przed nami. W ramach tej ścieżki wybiegamy także w przyszłość. Prototypowanie przyszłości pozwoli nam lepiej zrozumieć przyszłe produkty i usługi. Dzięki metodzie foresight możemy prognozować przyszłość w średniej i długiej perspektywie czasowej. Współczesny świat wymaga od nas nabywania i rozwijania coraz to nowych umiejętności. Zajmujemy się m.in. kształtowaniem kompetencji przyszłości, m.in. krytycznego myślenia, analizy i rozwiązywania problemów, przedsiębiorczości, kreatywności czy umiejętności cyfrowych.
Kreacja i krytyka
Wszyscy lubimy dobre historie, wszyscy lubimy przenosić się do innych światów, w których te historie się rozgrywają, wszyscy potrzebujemy, aby ktoś nam ciekawie te historie opowiedział. Choć budowanie Miasta Nauki polega przede wszystkim na odkrywaniu i łączeniu ze sobą tego, co już istnieje, cały proces ma w sobie również coś z tworzenia „nowego świata”, w którym ma się rozegrać dobra i dobrze opowiedziana historia. Interesują nas m.in. zagadnienia kreowania i prowadzenia narracji, ale także krytycznego namysłu nad przedsięwziętymi działaniami. Stawiamy również na interdyscyplinarność, ponieważ tylko spojrzenie z wielu różnych perspektyw pozwala stworzyć komplementarną i wewnętrznie spójną rzeczywistość. Zajmujemy się również najnowocześniejszymi metodami nauczania. Kształtowanie wśród nie tylko uczniów i studentów, lecz całego społeczeństwa krytycznej refleksji oraz otwartości na drugiego człowieka jest istotne z punktu widzenia zmian, jakie obserwujemy we współczesnym świecie, przesiąkniętym różnego rodzaju fałszywymi informacjami. Z tego powodu ważna jest umiejętność krytycznego myślenia.
Obchody w ramach Europejskiego Miasta Nauki odbędą się pod hasłem „Nauka da nam przyszłość” i „Życie zmienia naukę”. Weekend otwarcia wydarzenie odbędzie się w dniach 9-11 grudnia 2023 roku podczas 7. Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice.
Dane wysyłającego:
Dominika Kardynał
