ZASADY ETYCZNE I ORGANIZACYJNE BADAŃ NAUKOWYCH PROWADZONYCH W ŚLĄSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM (d.ŚLĄSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ) W KATOWICACH

Art. I
NADRZĘDNE ZASADY ETYKI BADAWCZEJ

§ 1

Działalność badawcza Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (d.Śląskiej Akademii Medycznej) opiera się na zasadzie wolności badań naukowych prowadzonych w duchu prawdy i sumienności.

§ 2

1. Nauczyciela akademickiego obowiązują w nauce zasady etyki ogólnej, dobrych obyczajów, a szczególnie prawdomówności i bezinteresowności.
2. Postawę moralną nauczyciela akademickiego powinna cechować bezstronność oraz sprzeciw wobec wszelkich form dyskryminacji.

§ 3

1. Uzależnianie oceny osiągnięć naukowych od kryteriów personalnych, narodowościowych, rasowych czy światopoglądowych jest niegodne nauczyciela akademickiego.
2. Nauczyciel akademicki powinien niezwłocznie powiadomić środowisko naukowe oświadomym mu, sprzecznym zprawem albo dobrymi obyczajami postępowaniu wobszarze nauki.
3. Nauczyciel akademicki powinien zwalczać wszelkie przejawy protekcjonizmu, korupcji i dyskryminacji.

§ 4

Nauczyciel akademicki jest zobowiązany do rzetelnego przedstawiania wyników badań oraz nieukrywania niewygodnych faktów, alternatywnych hipotez i sposobów interpretacji.

Art. II
ZASADY PRACY W ZESPOŁACH BADAWCZYCH

§ 1

1. Do podstawowych obowiązków zespołu podejmującego pracę badawczą należy upewnienie się, czy dane przedsięwzięcie spełnia kryteria rzetelnego badania naukowego.
2. Przez rzetelne badanie naukowe rozumie się systematyczną i wnikliwą pracę nad zagadnieniem, klasyfikację problemu, analizę, porównanie i wreszcie oryginalne wyniki i wnioski.

§ 2
Obowiązki kierownika badań

1. Kierownik badań ponosi ostateczną odpowiedzialność za jakość i wiarygodność danych powstałych pod jego kierownictwem.
2. Kierownik badań ponosi odpowiedzialność za kierowanie swoim zespołem w taki sposób, aby poczynania badawcze były zgodne zregulacjami prawnymi oraz procedurami pracy badawczej obowiązującymi w nauce.
3. Kierownik badań jest zobowiązany do upowszechnienia regulacji prawnych i procedur badawczych wśród swoich współpracowników oraz do ich egzekwowania.
4. Kierownik badań jest zobowiązany do organizowania regularnych spotkań zespołu badawczego w celu kontroli danych oraz weryfikacji postępu pracy.
5. Do obowiązków kierownika badań należy ponadto zachęcanie zespołu badaczy do prezentowania swych osiągnięć na organizowanych problemowych sesjach iseminariach.
6. Kierownik badań jest odpowiedzialny za zapoznanie nowych członków zespołu badawczego zobowiązującymi w uczelni przepisami i procedurą prowadzenia badań naukowych.

§ 3

1. Kierownik badań ma obowiązek zapewnienia właściwego prowadzenia dokumentacji realizowanych badań, szczególnie w przypadku, gdy badania obejmują jednocześnie kilka projektów i są realizowane przez kilka zespołów badawczych. Dokumentacja powinna zawierać:
   

   1.1 - tytuł projektu badawczego wykonanego przez każdy zzespołów badawczych,
   1.2 - nazwisko/a badacza/y,
   1.3 - termin wykonania badań – o ile to możliwe
   1.4 - miejsce wykonania badań.

   Dokumentacja powinna być sporządzona w formie pisemnej lub w postaci zapisu elektronicznego przechowywanego oddzielnie w bazie danych.

2. Dane źródłowe stanowiące podstawę danej pracy powinny być przechowywane przez okres 5 lat od zakończenia badań, w bezpiecznym miejscu, w jednostce, w której powstały (jeżeli oddzielne przepisy nie przewidują dłuższego okresu ich przechowywania).
3. W przypadku odejścia kierownika badań zuczelni dopuszczalne jest zatrzymanie przez niego kopii danych, po uprzedniej konsultacji z kierownikiem katedry i zgodzie nowego kierownika badań lub dziekana wydziału.
4. Metodologia badań, zapisy przeprowadzanych eksperymentów oraz wszelkie dane naukowe stanowią wyłączną własność uczelni. Usunięcie oryginalnych materiałów jest niedopuszczalne, można jednak wykonywać ich kopie.
5. Określenie procedury sporządzania i przechowywania danych należy do obowiązków kierownika jednostki organizacyjnej (katedry, zakładu, kliniki).

§ 4
Zasady organizacyjne pomagające ustrzec się naukowej nierzetelności

1. Obowiązkiem kierownika katedry, zakładu lub kliniki, jeżeli nie pełni on jednocześnie funkcji kierownika badań, jest wyznaczenie osoby sprawującej funkcję kierownika badań.
2. Liczebność grupy badaczy powinna być taka, aby zapewnić ścisły i stały kontakt w celu efektywnej wymiany doświadczeń naukowych oraz swobodny wgląd kierownika badań i kierownika katedry (zakładu, kliniki) w postęp pracy badawczej.
3. W przypadku nieobecności kierownika badań przez okres dłuższy niż jeden miesiąc, powinien zostać wyznaczony jego zastępca.

§ 5
Odpowiedzialność współautorów

1. Kierownik badań ponosi odpowiedzialność za wiarygodność przedstawionych danych i może, ale nie musi być pierwszym autorem pracy.
2. Pierwszy autor sporządza wstępny szkic pracy oraz odpowiedzialny jest za prowadzenie i przechowywanie danych.
3. Współautorzy pracy powinni kontaktować się regularnie wcelu dyskutowania istotnych zagadnień. Dopuszczalna jest także komunikacja za pomocą poczty elektronicznej z zachowaniem poufności.
4. W przypadku odejścia zjednostki pierwszego autora przed zakończeniem rejestracji danych obowiązek ten przechodzi na kierownika badań.
5. Pierwszy autor wraz z kierownikiem badań wspólnie podejmują decyzje dotyczące współautorów. Nazwiska współautorów powinny być wymienione wkolejności zgodnej z ich wkładem pracy, nie zaś w kolejności alfabetycznej.
6. Kolejność, w jakiej ukazują się nazwiska współautorów, może ulec zmianie wyłącznie za zgodą pierwszego autora oraz kierownika badań.
7. Na publikację pracy w ostatecznej wersji redakcyjnej wymagane jest pisemne wyrażenie zgody przez kierownika badań oraz wszystkich współautorów.
8. Do obowiązków kierownika badań należy poinformowanie wszystkich współautorów pracy o jakichkolwiek zmianach dotyczących listy nazwisk współautorów przed oddaniem pracy do publikacji.
9. Zgodnie z procedurami międzynarodowymi wszystkie publikacje - przed ich upowszechnieniem - powinny być sprawdzane pod względem oryginalności i wiarygodności. Specjaliści dokonujący oceny wiarygodności pracy powinni w swych opiniach pozostać niezależni i zachować tajemnicę służbową.
10. Autorzy publikacji naukowych ponoszą wspólną odpowiedzialność za ich treść. Autorstwo honorowe jest wykluczone.
11. Autorstwo lub współautorstwo pracy naukowej musi być udokumentowane. Odstąpienie autorstwa lub też przyjęcie odstąpionego autorstwa, podobnie jak wszelkie próby wymuszenia odstąpienia autorstwa, są niedopuszczalne.
12. Praca może zawierać imienne podziękowania za pomoc redakcyjną lub techniczną.
13. Badania dokonywane na ludziach i zwierzętach wymagają zgody odpowiedniej komisji etycznej.

§ 6
Wolność informacji atajemnica służbowa

1. Opinia publiczna ma prawo do informacji dotyczącej badań naukowych.
2. W przypadku stwierdzenia szkodliwości badań należy je wstrzymać i powiadomić o tym fakcie jednostki nadrzędne.
3. Wyniki badań naukowych finansowanych zbudżetu państwa nie są tajne, o ile ich jawność nie narusza tajemnicy państwowej lub też ich tajność nie jest zastrzeżona podczas zawarcia umowy.
4. Należy ujawnić współpracownikowi zakres ewentualnego ryzyka związanego zprowadzeniem badań.
5. Rezultaty badań naukowych powinny być regularnie publikowane.

§ 7
Wolność akademicka wobronie wolności nauki

1. Nauczyciel akademicki powinien bronić wolności nauki, wolności wyboru problematyki badań, metod rozwiązywania problemów badawczych, wolności myśli i wolności słowa głoszonego.
2. Nauczyciel akademicki może godzić się na ograniczenie wolności słowa i wyboru tematyki wyłącznie wtedy, gdy jest to podyktowane szczególnymi i nadzwyczajnymi racjami.
3. Należy zcałą stanowczością przeciwstawiać się następującym poczynaniom:
   

   3.1 - cenzurowaniu zawartości merytorycznej wypowiedzi i publikacji naukowych,
   3.2 - ograniczaniu dostępu do materiałów źródłowych,
   3.3 - utrudnianiu swobodnego przepływu informacji naukowych.

4. Wymaganie od nauczyciela akademickiego deklaracji lojalności wstosunku do władz politycznych lub innych instytucji pozanaukowych godzi w zasadę wolności nauki.

Art. III
OSZUSTWO NAUKOWE

§ 1

Oszustwo w badaniach naukowych jest formą wykroczenia przejawiającą się w zmyśleniu, falsyfikowaniu, plagiatowaniu lub w innych praktykach, które w poważnym stopniu odbiegają od powszechnie akceptowanych w świecie nauki metod badawczych. Nie zalicza się do nich niezamierzonej pomyłki lub też różnic w interpretacji danych naukowych.

§ 2

1 . Należy dołożyć wszelkich starań, aby proces dochodzeniowy w sytuacji domniemania oszustwa naukowego nie zakłócił lub w jakikolwiek sposób nie ograniczył przebiegu badań.

2. W przypadku odejścia zuczelni pracownika naukowego wobec którego toczy się postępowanie w sprawie domniemanego oszustwa naukowego, postępowanie musi być kontynuowane aż do ustalenia jego ostatecznych wyników.

§ 3

1 . Władze uczelni gwarantują ochronę danych osoby informującej o wiadomym lub domniemanym oszustwie naukowym. Ochrona powyższa wygasa wprzypadku braku podstaw do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.

2. Niedopuszczalne jest, aby osoba podejrzana wykorzystywała swoje wpływy, stanowisko, czy jakkolwiek rozumianą przewagę przeciwko osobie informatora.

3. Niedopuszczalne są obietnice wyniesienia korzyści materialnych lub innych wzamian zanieujawnienie zaistniałego wykroczenia.

4. Niedopuszczalne jest wywieranie presji na osobę informatora poprzez groźbę lub szantaż.

§ 4

1. Dochodzenie oszustwa naukowego obejmuje fazę wstępną, której celem jest ustalenie, czy podejrzenia lub kwestie sporne wymagają przeprowadzenia dochodzenia oficjalnego.

2. Wszelkie informacje dotyczące domniemanego oszustwa naukowego zgłasza się dziekanowi wydziału.

3. Jeżeli wysunięte zarzuty noszą znamiona prawdopodobieństwa dziekan wydziału powinien przeprowadzić rozmowę z osobą, przeciw której wysunięto zarzuty, oraz z informatorem.

4. Rektor po zapoznaniu się zcałością sprawy podejmuje decyzję wsprawie ewentualnego wszczęcia postępowania.

5. Przy rozpatrywaniu spraw o oszustwo naukowe stosuje się przepisy dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich.

Powyższe postanowienia mają zastosowanie do prac rozpowszechnianych w postaci drukowanej i w sieci Internet oraz prezentowanych oficjalnie wformie ustnej.“Zasady etyczne i organizacyjne badań naukowych prowadzonych w Śląskim Uniwersytecie Medycznym (d.Śląskiej Akademii Medycznej) w Katowicach” zostały opracowane przez Komitet Redakcyjny (powołany uchwałą nr 85/98 Senatu Śląskiej Akademii Medycznej zdnia 25 lutego 1998 r.) w składzie:

dr n.przyr. Werner Achtelik, prof.dr hab. Barbara Błońska-Fajfrowska, 
dr n.med. Janusz Bursa, dr hab.prof. ŚAM Ewa Buszman, 
dr n.med. Eugeniusz Czecior, prof.dr hab. Jan Duława, 
dr n.med. Anna Gadowska-Cicha, dr hab.n.med. Zbigniew Gąsior,
prof.dr hab. dr h.c. Kornel Gibiński, prof.dr hab. Władysław Grzeszczak, 
prof.dr hab.dr h.c. Zbigniew S.Herman, prof.dr hab. Marcin Kamiński, 
dr n.prawn. Marek Legień, prof.dr hab. dr h.c. Mieczysław Luciak, 
dr n.med. Maria Łukasik, dr hab.prof. ŚAM Ewa Małecka-Tendera, 
dr n.med. Lucyna Mansfeld, prof.dr hab. Andrzej Maślankiewicz, 
prof.dr hab. Władysław Nasiłowski, prof.dr hab. Kazimierz Oklek, 
prof. dr hab. Władysław Pierzchała, dr hab.prof. ŚAM Agnieszka Pisulska-Otremba, 
prof.dr hab. Antoni Podwiński, prof. dr hab. Stefan Pojda, prof.dr hab. Lech Poloński,
dr n. hum. Alfred Puzio, prof.dr hab. Zbigniew Religa,
dr hab.prof. ŚAM Krzysztof Siuda, prof.dr hab. Tadeusz Wilczok, 
prof.dr hab. Stanisław Woś, mgr Jerzy Wójcik.

Podstawą napisania powyższego dokumentu były następujące materiały źródłowe: Research Integrity: Policies and Procedures, Galen University; Tulane University’s Faculty Handbook: Fraud in Research; Investigator’s Handbook, Dalhousie Medical University, 1996; Code of Good Scientific Behaviour, German Research Association; Preliminary Draft Recommendation on the Research Mission of the University, prepared by Working Party of the Research Mission of the Univesity, 1998; Dobre Obyczaje w Nauce – Zbiór Zasad i Wytycznych, 1994.